İnsan çevre ilişkisini sorgulayan okunabilirlik kavramı, insanın mekanda kendi pozisyonunu konumlandırabilme, mekanda yol bulabilme ve mekana dair imge oluşturabilmesi olarak tanımlanmaktadır. Kentsel mekan ela alındığında kentin nesnel özellikleri okunabilirlik üzerinde etkili olduğu gibi, kent bir özne tarafından deneyimlendiği için öznel etkenler de okunabilirliğe etki etmektedir. Bu çalışma özelinde bireyler açısından aşinalığın okunabilirlik üzerinden incelenmesi amaçlanmıştır. Bu inceleme kentteki öznel ve nesnel işaret öğeleri üzerinden yapılmıştır. Çalışma kentin mimari dokusunun korunması, topoğrafyanın mekansal çeşitliliğe el vermesi ve ölçek olarak algılanabilir düzeyde olması açısından Bolu’nun Göynük ilçesinde yapılmıştır. Çalışmanın iki temel tekniği bulunmaktadır. İlk olarak, Göynük’teki işaret öğelerinin her biri literatürdeki tanımlara göre değerlendirilmiş ve nesnellik puanı verilmiştir. İkincil olarak ise, aşinalığı ölçmek için mekana gelen turistler ve Göynük’ün yerel kullanıcıları ile anket yapılmıştır. Aşinalığın mekansal okunabilirliğe etkisinin sorgulandığı çalışmada, turistler ve yerel kullanıcıların anket yanıtları karşılaştırılmıştır. Ayrıca turistler açısından ziyaret öncesi bilgi edinme faktörünün mekansal okunabilirliğe etkisi incelenmiştir. Alan çalışmasından elde edilen birincil sonuç, kentin okunabilirlik düzeyinin yerel kullanıcılar için turistlere göre daha yüksek çıkmasıdır. Dolayısıyla aşinalığın mekansal okunabilirliğe pozitif etki ettiği sonucuna ulaşılmıştır. Ek olarak, ziyaret öncesi bilgi edinme faktörü arttıkça mekansal okunabilirliğin arttığı görülmüştür.

Keywords - Mekansal Okunabilirlik, İşaret Öğeleri, Aşinalık, Göynük

[1] Köseoğlu, E. (2012). Kurgusal olarak farklılaşan örüntülerde mekansal okunabilirliğin biçimsel, dizimsel ve öznel boyutları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). YTÜ, İstanbul.
[2] Lync, K. (1960). The Image of The City, Cambridge: The MIT Press.
[3] Arthur, P. ve Passini, R. (2002). Wayfinding: People, Signs, and Architecture. Oakville: Focus Strategic Communications Inc.
[4] O’Neill, M. J. (1991). Evaluation of a Conceptual Model of Architectural Legibility, Environment and Behaviour. 23 (3), 259-284.
[5] Herzog, T. R. ve Leverich, O. L. (2003), Searching for Legibility, Environment and Behaviour, 35, 459-477.
[6] Siegel, A. W. ve White, S. H. (1975). The Development of Spatial Representations of Large Scale Environments. Advances in Child Development and Behaviour, 10, 10-55.
[7] Köseoğlu, E. ve Önder, D. E. (2011). İnsan Belleğinin ve Kentin Belirgin Öğelerini Tanımlamak: Ayvalık’taki Öznel ve Nesnel İşaret Öğeleri, Arkitekt, 524, 40-51.
[8] Wickelgren,W. A. (1979). Cognitive Psychology, New Jersey: Prentice-Hall.
[9] İmamoğlu, C. (2000). Complexity, Liking and Familiarity: Architecture And Non-Architecture Turkish Students' Assessments Of Traditional And Modern House Facades. Journal of Environmental Psychology, 20 (1), 5–16.
[10] O'Neill, M. J. (1992). Effects of familiarity and plan complexity on wayfinding in simulated buildings. Journal of Environmental Psychology, 12, 319-327.
[11] http://www.cittaslow.org/
[12] Demirbaş, G. U. D. (2001). Spatial Familiarity as a Dimension of Wayfinding. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). BİLKENT, Ankara.
[13] Li, R., Anacta, V. J. A. ve Schwering, A. (2016). Can You Follow Your Own Route Directions: How Familiarity and Spatial Abilities Influence Spatial Performance and Sketch Maps. Spatial Cognition X -13th Biennial Conference. Bremen.
[14] Raubal, M. ve Winter, S. (2002). Enriching Wayfinding Instructions with Local Landmarks. Geographic Information Science, 2478.
[15] Santos-Delgado, R. (2005). Architectural Landmarks in Davao City: Value-Based Approach To The History of Architecture. Banwa, 2 (1), 38-62.
[16] Appleyard, D. (1973). Notes on Urban Perception and Knowledge. Roger M. Downs ve David Stea (Ed.), Image and Environment: Cognitive Mapping and Spatial Behavior içinde (s. 109-114). Chicago: Aldine Publishing Company.