MS ve Hematopoetik Kök Hücre Fizyoterapisi   ErcanTural1*+, Şengül Tural 2 and Şirin Çetin 3 1Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Bölümü, Samsun 2 Ondokuz Mayıs Üniversitesi Tıp Fakültesi Tıbbi Biyoloji Anabilim Dalı,Samsun 3Tokat Gaziosman Paşa Üniversitesi Tıp Fakültesi Biyoistatistik Anabilim Dalı,Tokat *Corresponding author: ercant@omu.edu.tr +Speaker: ercant@omu.edu.tr Tam metin     Abstract –1990’larda ortaya çıkan bir tedavi şekli olan hematopoetik kök hücre transplantasyonu (HKHT), yoğun kemoterapi ile birlikte hastanın kendinden alınan otolog veya başka bir vericiden elde edilen kök hücreler ile yapılan allojenik HSCT uygulamaları biçiminde yapılmaktadır. Kök hücrelerin başka hücrelere dönüşebiliyor olması bu alanda çalışan araştırmacıların dikkatini çekmiştir. Aynı zamanda kök hücrelerin bol miktarda bulunmaları, birçok hücre tipine farklılaşarak çoğalabilmeleri ve alıcılara güvenli ve etkin bir şekilde nakledilebilmelerinden dolayı çeşitli hastalıkların tedavisinde tercih edilmektedir. Multiple Skleroz (MS), merkezi sinir sisteminde myelin hasarına ya da kaybına yol açan kronik inflamatuar bir hastalıktır. MS’in en önemli semptomları motor, duysal, görsel ve kognitif fonksiyonlardaki yetersizliktir. MS’de kök hücre transferi öncesi ve sonrasında görülebilecek nöromüsküler ve fonksiyonel komplikasyonların azaltılması ve yaşam kalitesinin artırılması için hastaya göre iyi planlanmış Fizyoterapi ve Rehabilitasyona programına ihtiyaç duyulur. Literatür incelendiğinde Dünya da ve Ülkemizde MS’de hematopoetik kök hücre transferi (HKHT)’ne yönelik geliştirilmiş bir Fizyoterapi ve Rehabilitasyon protokolünün olmadığı görülmüştür. Araştırmamızda literatür incelenerek HKHT öncesi ve sonrası MS’de görülen yaygın komplikasyonların erken değerlendirilmesi ve fonksiyonel kaybın en aza indirilerek iyileşmenin ve yaşam kalitesinin artırılmasına yönelik yapılmış Fizyoterapi ve Rehabilitasyon çalışmalarının derlenmesi amaçlanmıştır.   Keywords – : Fizyoterapi, multipl skleroz, kök hücre, rehabilitasyon       Abstract Hematopoietic stem cell transplantation (HSCT), a form of treatment that emerged in the 1990s, is performed in the form of allogeneic HSCT with intensive chemotherapy with stem cells obtained from the patient's autologous or other donor. The ability of stem cells to transform into other cells has attracted the attention of researchers working in this field. It is also preferred in the treatment of various diseases because of the abundance of stem cells, the ability to differentiate and proliferate into many cell types and the safe and efficient transport to recipients. Multiple Sclerosis (MS) is a chronic inflammatory disease that causes damage or loss of myelin in the central nervous system. The most important symptoms of MS are insufficiency in motor, sensory, visual and cognitive functions. In MS, a well-planned physiotherapy and rehabilitation program is needed to reduce the neuromuscular and functional complications that may occur before and after stem cell transfer and to improve the quality of life. When the literature is examined, it is seen that there is no developed physiotherapy and rehabilitation protocol for hematopoietic stem cell transfer (HSCT) in MS and in the world. The aim of this study was to evaluate the early complications of MS before and after HSCT and to review the physiotherapy and rehabilitation studies aimed at minimizing functional loss and improving quality of life.   Keywords; Physiotherapy, multipl sclerosis, stem cell, rehabilitation

Keywords - Fizyoterapi, multipl skleroz, kök hücre, rehabilitasyon

1) Mohammed, Jaleel, et al. "Physical therapy pathway and protocol for patientsundergoing hematopoietic stem cell transplantation: Recommendations from The EasternMediterranean Blood and Marrow Transplantation (EMBMT) Group." Hematology/oncology and stem cell therapy (2019).
2) Güçlü, Meral Boşnak. "Hematopoetik Kök Hücre Naklinde Fizyoterapi Uygulamaları; Kardiopulmoner Rehabilitasyonun Yeri ve Önemi." 8. Ulusal Kemik İliği Transplantasyonu ve Kök Hücre Tedavileri Kongresi (Sözel Bildiri).
3) Mohammed, Jaleel, et al. "Role of Physical Therapy before and after Hematopoietic Stem Cell Transplantation: White Paper Report." Biology of Blood and Marrow Transplantation 25.6 (2019): e191-e198.
4) Atkins, Harold L., and Mark S. Freedman. "Hematopoietic stem cell therapy for multiplesclerosis: top 10 lessonslearned." Neurotherapeutics10.1 (2013): 68-76.
5) Rahim F, Arjmand B, Tirdad R, Saki Malehi A. “Stem cell therapy for multiplesclerosis (Protocol). Cochrane Library. Cocrane Database of SystematicReviews 2018. Issue 6. Art.No.: CDO13049. DOI:10.1002/14651858.
6) Persoon, Saskia, et al. "Effects of exercise in patientstreated with stem cell transplantation for a hematologic malignancy: a systematic review and meta-analysis." Cancer treatment reviews39.6 (2013): 682-690.
7) Inoue, J., et al. "The impact of early rehabilitation on the duration of hospitalization in patients after allogeneic hematopoietic stem cell transplantation." Transplantation proceedings. Vol. 42. No. 7. Elsevier, 2010.
8) Persoon, Saskia, et al. "Health-relatedphysicalfitness in patients with multiplemyeloma or lymphomarecentlytreated with autologous stem cell transplantation." Journal of science and medicine in sport20.2 (2017): 116-122.
9) Keser, Ilke, et al. "The positiveimpact of regularexercise program on stem cell mobilizationprior to autologous stem cell transplantation." Transfusion and ApheresisScience49.2 (2013): 302-306.
10) Hacker, EileenDanaher, et al. "Steps to enhance early recovery after hematopoietic stem cell transplantation: lessonslearned from a physicalactivityfeasibility study." ClinicalNurseSpecialist32.3 (2018): 152-162.