Presented at the 2nd International Symposium on Innovative Approaches in Scientific Studies (ISAS2018-Winter), Samsun, Turkey, Nov 30, 2018

SETSCI Conference Proceedings, 2018, 3, Page (s): 1185-1194 , https://doi.org/

Published Date: 31 December 2018    | 1315     8

İnsanlar arasındaki bilgi alışverişinin temeli olan iletişim yazıyla kalıcılık kazanmıştır. Yazı tarih öncesi dönemlerden
günümüze içinde bulunulan dönemi aktarmak için bir köprü görevi üstlenmiştir. İlk yazının bulunuşundan günümüze pek çok
aşamadan geçerek gelişen bu kavram zamanla estetiğide içine katmıştır. Toplumların kültürel bilgi ve birikimini gelecek nesillere
aktaran yazı Türklerde ilk edebi metinlerin yer aldığı Orhun Kitabeleri ile başlayıp günümüze ulaşana kadar en büyük değişimi
İslamiyetin kabulü ve Arap alfabesine geçişle yaşamıştır. Yazı açısından bir kırılma noktası olan İslamiyetin kabulüyle birlikte
Arap harflerinin kullanımıyla üretilen eserler estetik güzellik sergilemiş ve buna Türklerin büyük katkısı olmuştur. Türkler
yalnızca hat sanatının gelişimine katkıda bulunmakla kalmamış gelişiminde baş aktörlerden olmuştur. Bu çalışmada güzel yazı
yazmada grafik tasarımcıların kullandığı tipografi ve kaligrafi alanlarına hat sanatının taşıdığı geleneksel doku ile modern izler
arasındaki ilişki incelenmiştir. Tüm tasarım alanlarının ortak paydası olan; denge, orantı ve görsel hiyerarşi, devamlılık,
bütünlük, vurgulama gibi kavramlar açısından incelendiğinde hat sanatının modern figürler barındırdığı ve grafik tasarımı
derinden etkilediği tespit edilmiştir. Bunun yanısıra çini ve seramik eserler üzerinde de hat, kaligrafi ya da tipografik uygulamalar
yapılarak bu değişim incelenmiştir.  

Keywords - Yazı, Hat Sanatı, Tipografi, Kaligrafi ve Grafik Tasarım

[1] S. Selamet, “Türk Hat Sanatı, Harf Devrimi ve Tipografi Üzerine Bir Değerlendirme”, Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt:11, Sayı:39, 171-183, 2012.
[2] E. BECER, İletişim ve Grafik Tasarım, Dost Kitabevi, 2000.
[3] F. Akdenizli, “Başlangıcından günümüze Türk grafik sanatı tarihine bir bakış”, Dokuz Eylül Üniversitesi / Sosyal Bilimler Enstitüsü / Grafik Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 1999.
[4] C. DÖNMEZ, Tarihi Gerekçeleriyle Harf İnkılabı ve Kazanımları, Gazi Kitabevi, Ankara, 2009.
[5] M. Memiş, “Çorum Müzesinde Bulunan Osmanlı Hat Sanatı Eserleri”, Osmanlı Döneminde Çorum Sempozyumu, 01-03 Ekim 2004, s. 316-333, Çorum, 2006.
[6] A. Turani, Dünya Sanat Tarihi, 3. Baskı, Türkiye İş BankasI Kültür yayınları, 1983.
[7] E. Ay, “Türk Hat Sanatının Seramik Sanatına Biçimlendirme Öğesi Olarak Yansıması” Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar, 2012.
[8] B. Akbaşak, “Grafik Tasarımda Tipografinin Yeri ve Önemi”, İstanbul Arel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Grafik Tasarım Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2013.
[9] M. Pehlivan, Türk hat sanatı sayfa tasarımlarının günümüz sayfa tasarımlarında kullanılan grafik tasarım ilkelerine göre irdelenmesi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Grafik Ana Sanat Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 2009.
[10] K. Akın ve Y. Keş, “15. yy. Avrupa ve Osmanlı El Yazma Kitaplarında yazı, süsleme ve tasarım anlayışı”, Yıldız Journal of Art and Design, 4(2), 104-127, 2017.
[11] G, Jean, Yazı İnsanlığın Belleği, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2002.
[12] S. Selamet, “Türk Grafik Sanatlar Tarihine Alternatif Bir Yaklaşım: Osmanlı’dan Grafik Yansımalar”, Marmara İletişim Dergisi, 18, 239-251, 2011.
[13] http://www.yoldakiizler.com/2015/04/rustem-pasa-camii-cinileri.html.
[14] N. K. Sarıkavak, “HÜ GSF Grafik bölümü'nde yazi ve tipografi eğitimi”, Sanat Dergisi, 9, 80-98, 2006.
[15] E. Okur, Seramik Sanatında Bir Tasarım Ögesi Olarak Yazının Kullanımı, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir, 2007.
[16] F. Işıktan, "Geleneksel Türk Seramik Sanatında 'Yazı' Kullanımı, Çağdaş Seramik Sanatına Etkileri", 3. Uluslararası Kütahya Çini Sempozyumu ve I. Avrasya Seramik Kongresi, Türkiye, 6-8 Ekim, pp.51-73, Kütahya, 2010.
[17] https://www.tripadvisor.com.tr/Attraction_Review-g298037- d12197187-Reviews-Izzettin_Keykavus_TurbesiSivas.html#photos;aggregationId=&albumid=101&filter=7&ff=246642074
[18] S. Başkan, “Türk resminde yeni eğilimler ve kavramsallık arayışları: 1960-1980”, Journal of World of Turks/Zeitschrift für die Welt der Türken, 6 (3), 2014.
[19] L. Oransaya, “Geleneksel türk el sanatlarinin çağdaş türk seramik sanatina yansimalari”, Mesleki Bilimler Dergisi (MBD), 1 (3), 13-21, 2012.
[20] Y. Başeğit, Türk-islam seramiklerinin çağdaş seramik sanatına etki ve yansimalari, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Seramik Ana Sanat Dalı, Sanatta Yeterlik Tezi, Eskişehir, 2008.
[21] G. BAkırcı, 20. Yüzyıl Türk Seramik Sanatçılarının Kültürel Üretimlerindeki Düşünsel Altyapılar, Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü Seramik Cam Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2008.
[22] G. Keskinkol ve T. F. Uçar, "Sanat ve Mekan Algısında Kaligrafik ve Tipografik Yaklaşımın Yansımaları”, SDÜ ART-E Güzel Sanatlar Fakültesi Sanat Dergisi, Aralık, Cilt:10 Sayı:20, 2017.
[23] https://www.kesfetsene.com/tac-mahal-hakkinda-10-enteresan-bilgi/
[24] https://tr.wikipedia.org/wiki/Tac_Mahal#/media/File:Taj_Mahal_Calligraphy_Example.jpg
[25] https://islamansiklopedisi.org.tr/tac-mahal
[26] A. Arcasoy, Seramik Teknolojisi, Marmara Üniversitesi Yayınları,İstanbul, 1983.
[27] S. G. Uzunköprü, Cumhuryet Sonrası Türk Seramik Sanatı’nda Kabartma Yüzey üzerindeki Gelişen Dekoratif Betimlemeler ve Kişisel Uygulamalar, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Resim Anasanat Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Edirne, 2006.
[28] M. Bayazit, İ. Işık, V. Uz, N. D. Coşkun and A. İssi, An interdisciplinary approach in science: archaeometrical applications for ceramics, 11. Uluslararası Pişmiş Toprak Sempozyumu, 443-448, 2017.
[29] O. A. Yüksel ve E. E. Kılıçkaya Boğ, “Çağdaş Seramik Sanatında Alternatif Bir Yaklaşım Olarak Tipografi Kullanımı”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Haziran, 22(2): 1157-1169, 2018.
[30] http://www.columbia.edu/itc/mealac/pritchett/00xcallig/early/hugelett ers/hugeletters.html
[31] https://okuryazarim.com/kayseri-ulu-cami/
[32] http://nihal-seyahatname.blogspot.com/2011/11/bursa-yesil-cami.html
[33] http://www.kubba.com/arabceramics.html
[34] https://atolyemackaguncel.blogspot.com/search?q=canan+da%C4%9Fdelen
[35] http://www.sanalmuze.org/sergiler/contentz.php?imgid=779&ic=30&sergi=82&pg=1&order=21
[36] http://www.learningguidenetwork.com/index.cfm?fa=show.Instructor&instid=16564