Presented at the 4th International Symposium on Innovative Approaches in Social, Human and Administrative Sciences (ISAS WINTER-2019 (SHS)), Samsun, Turkey, Nov 22, 2019

SETSCI Conference Proceedings, 2019, 11, Page (s): 69-74 , https://doi.org/10.36287/setsci.4.8.012

Published Date: 23 December 2019    | 2508     12

Rehâvî, Türk makam müziği nazari tarihinde hâlâ Kantemir'in (1673-1723) üç asır önce verdiği "…Sözü edilen makam, ses verme hareketine Rast perdesinden başlar  ve gerek kalın seslerden incelere, gerek ince seslerden kalınlara doğru, tam perdelerle (Rast Perde Düzeni perdeleriyle, y.n.) Rast makamı şeklinde hareket ederek Rast perdesine gelir ve orada karar kılıp durur kalır. Bu açıklanışın da gösterdiği ve apaçık ortaya koyduğu gibi, Rast makamından hemen hiçbir farkı yoktur…ne kendine ait bir perdesi, ne de kendine mahsus ses verme hareketi vardır ve sadece trompet nağmesini taklit eden Rast makamıdır" şeklinde verdiği tarifle tanımlanmaktadır. Daha da kötüsü aradan geçen bunca zamana rağmen Rehâvî'yi Rast'tan ayıran tek şeyin özel bir takım seyirlerle rast karar perdesinde durmadan önce yegâh perdesine yapılan nağmeler olduğu söylenip kesin, net, somut, algılanabilir, bilimsel bir açıklamanın hâlâ icracılar, nazariyeciler ve akademisyenler tarafından yapılamamış olmasıdır. Bu bildiride; İrden tarafından yazılıp henüz basımı yapılmamış olan Makam Uygulamaları: Düzen, Perde, Makam, Terkib nazari kitabında geliştirilen perdesel düzene bağlı âğâz-seyir-karar merkezli makam ve terkib  anlatım modeli ile en küçük ezginin makam / asıl makam'ı temsil ettiği, birden fazla farklı makam / asıl makam'ın birbirine karışması veya iç içe geçmesiyle ile terkib kavramının oluştuğu ifade edilerek Hafız Post'un bugün Rast bilinen iki tane Rehâvî Yürük Semâî formlu eseri, Itrî'nin Rehâvî Murabba Beste formlu eseri, Tâb'i Mustafa Efendi'nin Ağır Semâî formlu eseri  makamsal yönden analiz edilmiş ve Rehâvî'nin "Pençgâh-ı Asl terkibiyle başlayıp Yegâh makamıyla seyir ettikten sonra Rast asıl makamıyla karar eden bir terkib olduğu" ilk kez bu çalışmayla tespit edilerek  Türk makam müziği nazari tarihinde üç asırdır çözümlenemeyen Rehâvî'nin çözümlenişine katkı sağlanılması amaçlanmıştır. 

Keywords - Rehâvî Makamı, Rehâvî Terkibi, Rast Perde Düzeni, Perde Düzeni, Perde, Makam, Terkib.

[1] Bkz. Cem Behar, "Kan Dolaşımı, Ameliyat ve Musıkî Makamları-Kantemiroğlu (1673-1723) ve Edvâr'ının sıra dışı müzikal serüveni, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2017, p.123.
[2] S. İrden, Uluslararası Hüseyin Sadettin Arel ve Türk Müziği Sempozyumu- Kitabı, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2018, p.311.
[3] O.M. Öztürk, Halk Musıkisi Repertuar İncelemelerinin Makam Nazariyesi Araştırmalarına Yapacağı Katkılar Ege Üniversitesi Türk Musikisi Konservatuvarı Ege Üniversitesi Dergisi, 2015, no:7, p. 5.
[4] S. İrden, Hüseyin Sadettin Arel'in Türk Mûsikisi Nazariyatı Dersleri'ndeki Rast Makâm Kararlı Tariflerine Yaklaşımlarının (Çözümlemelerinin) Anadolu Edvâr Geleneği İcrâ ve Kuram İlmi Hakikatine Uygulanabilirliği, 2017 Arel Sempozyumu Bildirileri -Uluslararası Hüseyin Sadettin Arel ve Türk Müziği Sempozyumu- Kitabı, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2018, p.264.
[5] M. Arısoy, Seydî'nin El Matla Adlı Eseri Üzerine Bir Çalışma,Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler, İstanbul, 1988, p.23.
[6] Yalçın Tura, Nâsır Abdülbâkî Dede-Tedkîk ü Tahkîk (İnceleme ve Gerçeği Araştırma), Pan Yayınları, İstanbul, 2006, p. 35& p.74.
[7] Yalçın Tura, Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l-Musıki ‘alâ vechi’l-Hurûfat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001, p. 40-41-42.
[8] Mehmet Nuri Uygun, Kadızâde Tirevî ve Musıki Risâlesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1990, p. 32.
[9] Yalçın Tura, Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l-Musıki ‘alâ vechi’l-Hurûfat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001, p. 127-128.
[10] Sami Emrah Gerekten, Bağlamada Misket Düzende Pozisyonel İcra becerisini Geliştirmeye Yönelik Egzersiz-Etütlere Dayalı Öğretim Modeli Önerisi ve Öğrenci Başarısına Etkisi, Hazırlanmakta Olan Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya, 2019-2020.
[11] Bayram Akdoğan, Türk Din Musıkisi Dersleri, Bilge Ajans & Matbaa, Ankara, 2010, p.141.
[12] Nilgün Doğrusöz, Yusuf Kırşehri'nin Müzik Teorisi, Kırşehir Valiliği Kültür Hizmeti-Bilge Ajans Yayın Matbaa San. ve Tic. Ltd. Şti., Kırşehir, 2012, p.103.
[13] Yalçın Tura, Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l-Musıki ‘alâ vechi’l-Hurûfat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001, p. 95-97.
[14] Yalçın Tura, Kantemiroğlu Kitâbu ‘İlmi’l-Musıki ‘alâ vechi’l-Hurûfat, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2001, p. 2.
[15] Mehmet Nuri Uygun, Kadızâde Tirevî ve Musıki Risâlesi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 1990, p. 35.
[16] Yalçın Tura, Nâsır Abdülbâkî Dede-Tedkîk ü Tahkîk (İnceleme ve Gerçeği Araştırma), Pan Yayınları, İstanbul, 2006, p. 66.